یک مننژیوم کرانیوفارنژیوم (craniopharyngioma) یک تومور مغزی است که از بافت جنینی هیپوفیز (pituitary embryonic tissue) نشأت می‌گیرد. این تومور معمولاً در بالای ناحیه زینی (suprasellar) قرار دارد و دارای اجزای جامد و کیستیک است. سن بروز این تومور می‌تواند در کودکی (حدود سنین ۵ تا ۱۵ سال) یا بزرگسالی (حدود سنین ۵۰ تا ۷۰ سال) باشد. انواع این تومور شامل آدامانتینوماتوز (adamantinomatous)، پاپیلاری (papillary) و نوع مخلوط هستند. تومورهای آدامانتینوماتوز در کودکان شایع‌تر بوده و تومورهای پاپیلاری در بزرگسالان بیشتر دیده می‌شوند. کیست شکاف راثکه (Rathke cleft cyst) ممکن است در صورتی که کیسه راثکه (Rathke pouch) به‌طور عادی بسته نشود، تشکیل شود.

علائم و نشانه‌ها

کرانیوفارنژیوم‌ها به‌طور معمول به‌آهستگی رشد می‌کنند و علائم ناشی از فشار بر روی ساختارهای اطراف یا افزایش فشار داخل‌جمجمه‌ای (intracranial pressure) بروز می‌کنند. علائم اولیه ممکن است شامل کاهش دید (که معمولاً به‌صورت نقص میدان بینایی فوقانی تمپورال یا superior temporal quadrantanopsia مشاهده می‌شود)، سردرد، عدم تعادل هورمونی که منجر به تأخیر بلوغ در کودکان، آمنوره (amenorrhea)، خواب‌آلودگی بیش از حد (hypersomnia)، دیابت بی‌مزه (diabetes insipidus) و/یا کاهش میل جنسی (libido) می‌شود. این تومورها معمولاً خوش‌خیم بوده و پیش‌آگهی خوبی دارند، اما در صورتی که جراحی کامل نباشد، اغلب دوباره عود می‌کنند.